O problemach współczesnej wsi rozmawiamy z Barbarą Czachurą – wiceprezes Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów i prezes Stowarzyszenia sołtysów Województwa Wielkopolskiego

W Swarzędzu jest Pani znana jako przewodnicząca Rady Miejskiej i sołtys Gruszczyna. Aktywnie Pani działa także na szczeblu wojewódzkim i ogólnopolskim, gdyż pełni Pani funkcję wiceprezesa Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów i prezesa Stowarzyszenia sołtysów Województwa Wielkopolskiego. Dlatego też proszę o odpowiedź na kilka pytań. Mam nadzieję, że przybliżą one tematykę współczesnej wsi naszym mieszkańcom.

Krajowe Stowarzyszenia Sołtysów działa na arenie ogólnopolskiej skupia stowarzyszenia sołtysów działające na terenie całego kraju. Proszę przybliżyć naszym czytelników działania podejmowane przez KSS.
KSS powstało w maju 1994r. w Licheniu. Jest dobrowolnym związkiem 28 samorządnych organizacji sołtysów działających na terenie całego kraju liczącym ponad 15000 członków. Jest apolityczną organizacją pozarządową, która w 2004 roku uzyskała status organizacji pożytku publicznego. Jednym z zadań stowarzyszenia jest podejmowanie doradztwa społeczno-prawnego głównie w sprawach prawidłowego funkcjonowania organów sołectwa, uregulowań prawnych w zakresie samorządu terytorialnego oraz roli i zadań sołtysów. Stowarzyszenie zajmuje się także organizowaniem fachowej pomocy sołtysom w szczególności w takich kwestiach jak np. korzystanie ze środków z funduszu sołeckiego, możliwości uzyskania wsparcia dla sołectw z innych źródeł niż budżet gminy czy zarządzanie projektem. Dla sprawdzenia swej wiedzy i wykorzystania jej w praktyce można wziąć udział w licznych konkursach organizowanych przez KSS. Wspomnę tu o konkursie „Sołectwo w sieci” pokazującym dobre praktyki w zakresie promowania wsi w Internecie oraz komunikacji cyfrowej. Propagowanie, wspomaganie i prowadzenie działalności szkoleniowej i edukacyjnej w zakresie wiedzy samorządowej i obywatelskiej na skalę krajową jest możliwe również dzięki prowadzeniu bogatej działalności wydawniczej w zakresie publikacji specjalistycznych, propagowania doświadczeń i opinii sfederowanych stowarzyszeń oraz opracowań własnych i zewnętrznych. „Gazeta Sołecka” i „Poradnik Radnego i Sołtysa” to publikacje, które są dobrze znane w środowisku sołtysów. Ponadto KSS podjęło takie projekty jak „Polska wieś – europejskie wyzwania”, „Wiejskie debaty”, „Na wsi odnowa”, które przybliżyły zagadnienia związane z dokonującymi się przemianami na wsi.
Szczególnie ważną rolą KSS jest prezentowanie wobec władz, organów samorządowych oraz państwowych, a także innych organizacji i instytucji, wypracowanych podczas cyklu debat wspólnych opinii i stanowisk dotyczących poziomu i efektywności działań podejmowanych na rzecz poprawy warunków życia na wsi. Jako przykład przytoczę tu wystąpienie do organów państwowych z wnioskami dotyczącymi potrzeb środowisk wiejskich, zebranymi i przedstawionymi przez Ireneusza Niewiarowskiego, prezesa KSS, które zaowocowało uchwaleniem ustawy o funduszu sołeckim.

Krajowe Stowarzyszenie Sołtysów aktywnie działało na rzecz wprowadzenia funduszu sołeckiego. Jak Pani ocenia rolę funduszu sołeckiego w zaspokajaniu najważniejszych potrzeb mieszkańców wsi?
Fundusz sołecki funkcjonuje już od 2009 roku. Początki nie były łatwe. Brak doświadczenia zarówno po stronie sołtysów jak i urzędników stanowiło pewną barierę przy podejmowaniu decyzji o wyodrębnieniu środków z budżetu gminy na ten cel. Jednak z czasem popularność funduszu sołeckiego rosła. W 2016 roku około 70% gmin w Polsce przystąpiło do realizacji zadań w ramach funduszu. To ogromne osiągnięcie z kilku powodów, pierwszy to umożliwienie mieszkańcom współzarządzania środkami publicznymi. Proces wypracowania wspólnej decyzji o realizacji danego przedsięwzięcia w sołectwie wiąże się zapoznaniem z wieloma przepisami i informacjami o zadaniach własnych gminy co zdecydowanie zwiększa wiedzę społeczeństwa o zasadach towarzyszących wydatkowaniu publicznych pieniędzy. Budzi się potrzeba aktywizowania lokalnej społeczności i odpowiedzialności społecznej za zrealizowane zadanie. Mieszkańcy uczą się szacunku dla wspólnej decyzji. Kolejnym powodem do zadowolenia może być realizacja działań w sołectwie, na które wcześniej brakowało środków. Przykładem będą tu organizowane imprezy sportowo-kulturalne, wzbogacenie działalności świetlic wiejskich, uporządkowanie przestrzeni publicznej, powstanie placów zabaw,itp., a wszystko to przy udziale wkładu własnego mieszkańców wsi. Wymienione działania w znaczny sposób wpływają na poprawę jakości życia na wsi, ale oprócz tych namacalnych efektów wykorzystania funduszu sołeckiego jest jeszcze jedna wartość dodana, a mianowicie budowanie relacji międzyludzkich. Mieszkańcy zyskują poczucie, że są ważną częścią wspólnoty. O sukcesie wprowadzenia funduszu sołeckiego może świadczyć również fakt, że w ślad za nim pojawiła się inicjatywa powołania budżetu obywatelskiego, który cieszy się dużym zainteresowaniem społeczeństwa.
W roku 1997 powstał w województwie opolskim pierwszy regionalny program „odnowy wsi”. W tej chwili idea ta jest żywa i wdrażana na terenie całego kraju. Proszę powiedzieć na czym polega idea programu „Odnowy Wsi” i jak działają tworzone przez mieszkańców „Grupy Odnowy Wsi” oraz jaką rolę pełni Krajowe Stowarzyszenie Sołtysów?
Krajowe Stowarzyszenie Sołtysów od roku 2009 w „Poradniku Radnego i Sołtysa publikuje artykuły poświęcone odnowie wsi – europejskiej metodzie rozwoju obszarów wiejskich. Inicjatorem odnowy wsi w Polsce był Ryszard Wilczyński, wojewoda opolski. Dobre wyniki programu w woj. opolskim przekonało Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w 2004 r. do umieszczenia działań w ramach odnowy wsi w system wsparcia ze środków unijnych. Pod szyldem odnowy wsi na tereny wiejskie popłynęło ok. miliarda euro. Dzięki tym środkom obraz polskiej wsi uległ znaczącej poprawie. Życie na wsi stało się łatwiejsze, ale mimo wielu zrealizowanych inwestycji i wprowadzonych elementów nowoczesności, nadal pozostaje dużo do zrobienia. Odnowa wsi to proces zmian opierający się na potencjale własnym wspólnoty, dlatego samorząd Woj. Wlkp. postanowił wyodrębnić ze swojego budżetu środki na regionalny program „Wielkopolska Odnowa Wsi”, którego celem było wzmocnienie zaangażowania mieszkańców w planowanie i wykonanie przedsięwzięć w ich otoczeniu. Od 2009 r. na ten cel wykorzystano ponad 16 mln zł. W programie uczestniczyło 1600 sołectw ze 171 wielkopolskich gmin. W ramach corocznego konkursu „Pięknieje wielkopolska wieś” zrealizowane zostały projekty z zakresu infrastruktury społecznej i zagospodarowania przestrzeni publicznej. Dla organizacji pozarządowych kierowany jest coroczny program „ Nasza wieś, naszą wspólną sprawą”, który prowadzi do zintegrowania lokalnych społeczności, przywrócenia zapomnianych tradycji lub podniesienia wiedzy mieszkańców w zakresie problematyki rozwoju obszarów wiejskich.

Jest Pani również prezesem Stowarzyszenie Sołtysów Województwa Wielkopolskiego. W tym roku stowarzyszenie obchodzi XX-lecie swojej działalności. Proszę o kilka słów na ten temat historii i codziennej działalności tego stowarzyszenia.
Rejestracja stowarzyszenia miała miejsce 2 czerwca 1997 r. w Sądzie Wojewódzkim w Poznaniu. Stowarzyszenie powstało z inicjatywy sołtysów byłego województwa poznańskiego, którym przewodniczył Franciszek Sztuka, sołtys Skotnik gm. Miłosław. Obecnie stowarzyszenie funkcjonuje na obszarze południowej, centralnej i północnej wielkopolski zrzeszając ok. 1800 członków. Pan Franciszek Sztuka, wieloletni prezes stowarzyszenia odegrał niebagatelną rolę w rozwoju tej organizacji. To właśnie na terenie gminy Miłosław zapoczątkował wojewódzkie spotkania sołtysów z samorządowcami i przedstawicielami władz państwowych, ten model konsultacji kontynuowany jest do dziś przez następców Pana Franciszka w wielu innych powiatach regionu. Stowarzyszenie prowadzi również działalność szkoleniową we współpracy z lokalnymi samorządami i instytucjami pracującymi na rzecz rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Przy współudziale naszego stowarzyszenia odbył się cykl szkoleń pt. „Sołtys liderem unowocześniania wielkopolskiej wsi” przygotowany przez Wielkopolską Izbę Rolniczą. Zostaliśmy zaproszeni przez Państwową Inspekcję Pracy do członkostwa w Wojewódzkiej Komisji ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Rolnictwie Indywidualnym. Jesteśmy współorganizatorami szkoleń z zakresu bezpieczeństwa pracy na wsi, współuczestniczymy w organizacji konkursów „Sołtys liderem bezpiecznej pracy w rolnictwie”. Współorganizujemy wiele powiatowych plebiscytów i konkursów umożliwiających wyróżnienie lokalnych liderów i najaktywniejszych sołtysów. Współpracujemy ze Stowarzyszeniem Metropolia Poznań, prowadzimy wspólne inicjatywy z Ośrodkami Doradztwa Rolniczego. Organizujemy zjazdy sołtysów podczas których wypracowujemy wspólne opinie i wnioski, które kierujemy do odpowiednich instytucji. Wszystkie działania prowadzone w stowarzyszeniu podporządkowane są od 20 lat najważniejszemu naszemu celowi – pracy na rzecz rozwoju polskiej wsi.

Rozmawiał pch