Przy mogiłach swarzędzkich powstańców na ziemi zbąszyńskiej

3 czerwca 2025 członkowie swarzędzkiego Koła Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1981-1919 odwiedzili miejsca spoczynku Powstańców Wielkopolskich poległych na froncie zachodnim w rejonie Zbąszynia, Chobienic i Grójca Wielkiego – przy mogiłach swarzędzkich powstańców na ziemi zbąszyńskiej

Naszym przewodnikiem był prezes TPPW Koła Zbąszyń Tomasz Jazdon, z którym udaliśmy się na cmentarz parafialny w Zbąszyniu przy ul. Mostowej. Zapaliliśmy znicze na 2 zbiorowych mogiłach poległych i zmarłych powstańców, wśród których pochowany jest urodzony w Uzarzewie Aleksander Preiss (1871-1919), który zginął 18 lutego 1919 r. pod Celichową.

Kolejny znicz zapaliliśmy pod pomnikiem ku czci powstańców Wielkopolskich i ofiar II wojny światowej na pl. Wolności. Wśród wąskich uliczek Zbąszynia trafiliśmy także pod pomnik Karola Wojtyły w kajaku. Stoi on na postumencie nad rzeką Obrą a tłem dla niego jest tryskająca fontanna.  Pomnik odwzorowany został z fotografii zrobionej w 1960 roku, wtedy to krakowski biskup Karol Wojtyła płynął Obrą ze studentami i zatrzymali się na krótki wypoczynek niedaleko miejsca, w którym stoi obecnie pomnik. Późniejszy papież Jan Paweł II odnotował ten fakt lakonicznym zapisem: „29 lipiec 1960 Obra przez Zbąszyń”[1].

Miłym zaskoczeniem dla nas było spotkanie z burmistrzem Zbąszynia, Tomaszem Kurasińskim, który opowiedział nam jak mieszkańcy gminy Zbąszyń kultywują pamięć o wydarzeniach, które ukształtowały historię Wielkopolski. Tu gminne obchody Narodowego Dnia Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego odbywają się co roku w innych miejscach pamięci, bo tutaj w niemalże każdej miejscowości znajduje się miejsce spoczynku poległych na froncie zachodnim powstańców.

Ze Zbąszynia udaliśmy się na cmentarz w Nowej Wsi Zbąskiej, aby złożyć kwiaty i zapalić znicze pod pomnikiem upamiętniającym poległych w dniach 15-18 lutego 1919 r. powstańców. Na cmentarzu znajdują się cztery duże i dwa mniejsze groby zbiorowe, w których spoczywa 36 powstańców, wymienionych z nazwiska. Wśród poległych są swarzędzanie: Andrzej Laskowski (1899-1919), Franciszek Malicki (1898-1919), Stanisław Młyńczak (1900-1919), Antoni Przybył (1900-1919), Stanisław Zajączkowski (1899-1919). Na tablicy pomnikowej wspomina się jeszcze o nieznanych 22. poległych powstańcach Nasz przewodnik wyjaśnił nam, dlaczego nie ma nazwisk tych dwudziestu dwóch powstańców. Otóż w trakcie zaciętych walk, toczonych zimową porą, ci powstańcy próbowali wycofać się po zamarzniętej tafli Jeziora Grójeckiego. Zobaczyli to atakujący Niemcy i położyli ogień artylerii na jezioro powodując załamanie się lodu skuwającego jego powierzchnię. W ten sposób jezioro stało się ich miejscem spoczynku, a że nie wszyscy byli spisani przed walką, nie można było ustalić kto konkretnie poległ. Tym bardziej że ich doczesne szczątki spoczywają na dnie jeziora do dzisiaj.

Nasz wyjazd zakończyliśmy w gościnnych murach kompleksu hotelowego Ostoja Chobienice, gdzie nasz przewodnik Tomasz Jazdon opowiedział historię swojej rodziny, regionu oraz ludzi z nim związanych m.in. o Ignacym Mielżyńskim. Mieliśmy też okazje zobaczyć rodzinną Firmę Onix pana Tomasza Jazdona, znajdującej się w niedalekim Zakrzewie. Ta rodzinna firma z branży rolniczej specjalizuje się w pakowaniu i dostarczaniu ziemniaków i cebuli do działających w Polsce sieci handlowych.

Mamy nadzieję, że nasz wyjazd to początek współpracy ze zbąszyńskim kołem TPPW.

Sławka Nawrocka

Arkadiusz Małyszka

[1] Zapis drogi. Wspomnienia „Środowiska” o nieznanym duszpasterstwie księdza Karola Wojtyły, Kraków 2005.

Aktualności z gminy Swarzędz i okolic znajdziecie TUTAJ.